Μάρτιος 1996 : η κατάσταση στις φυλακές είναι και πάλι έκρυθμη. Επαναλαμβάνεται το γνωστό σκηνικό των τελευταίων μηνών. Εξέγερση λοιπόν, για άλλη μια φορά: αιτήματα, διαβουλεύσεις, καταστροφές, αιχμάλωτοι, φωτιές, που αποσπούν το ενδιαφέρον των καναλιών και πάλι. «Γιατί;» και «Ως πότε;» θα αναρωτηθεί κανείς.
Κατά βάθος όλοι το ξέρουμε ότι οι συνθήκες της ζωής μας, πυροδοτούν συνεχώς νέες εξεγέρσεις μέσα και έξω από τις φυλακές. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά όταν οι αξίες που προβάλλει το σημερινό κοινωνικο-οικονομικό σύστημα παραμένουν δέσμιες μίας υλιστικής και ατομικιστικής λογικής; Το πλέγμα των αντιθέσεων που δημιουργεί το σύστημα και που τελικά το συντηρούν τόσο όσο το φθείρουν, είναι εκ των πραγμάτων αδύνατον να εξομαλυνθεί. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εγκλείστων έχουν διωχθεί λόγω αδικημάτων που διέπραξαν κατά της ατομικής ιδιοκτησίας, παρακινούμενοι από κίνητρα επιβίωσης ή απλά για λόγους υλιστικής υπεροχής έναντι άλλων.
Το αδίκημα λοιπόν δεν είναι κάτι το παγωμένο, αλλά διαμορφώνεται από τους οικονομικούς όρους που τελικά επηρεάζουν και την ηθική της κάθε κοινωνίας. Σε μία αταξική λοιπόν κοινωνία το 80% – 85% των σημερινών φυλακισμένων δεν θα είχε διωχθεί, εφ’ όσον δεν θα υφίσταται ατομική ιδιοκτησία! Γι’ αυτό λοιπόν κάθε φορά τιμωρείται εκείνος που απειλεί το σύστημα, ένα σύστημα που στηρίζεται σε μία νομοθεσία που σκοπό έχει να το προστατεύσει. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο νόμος αγγίζει τους πάντες. Αντίθετα έχει αδυναμία στους μικροληστές, ενώ τα εγκλήματα κατά της ανθρώπινης ζωής συχνά παίρνουν συγχωροχάρτι όπως στην περίπτωση της ΠΕΤΡΟΛΑ όπου 1 δις. Αποζημίωση στις οικογένειες των 14 νεκρών έφτασε για να αποκαταστήσει το κύρος της εταιρίας, οι εκπρόσωποι της οποίας αθωώθηκαν… Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει το δικαστήριο να φιλοδωρήσει έναν τοξικομανή – εξαιτίας της αρρώστιάς του – με αρκετά χρόνια φυλάκισης…
Πάντοτε όμως το φιλεύσπλαχνο κράτος έχει τη λύση, ακόμα και για τα πιο δύσκολα προβλήματα. Σ’ αυτή τη φάση το κοινωνικό πρόσωπο της εξουσίας λέγεται «σωφρονισμός». Το σύστημα αυτό υποτίθεται ότι έχει ως στόχο να σωφρονίσει τον παραβάτη και αποτρέψει τον επίδοξο μιμητή του μέσω του παραδειγματισμού. Στα πλαίσια αυτής της λογικής το σωφρονιστικό σύστημα κινείται σε μία κατεύθυνση επιβολής ποινών όπου τελικά παρατηρούνται παράδοξες αντιφάσεις, όπως για παράδειγμα η δυνατότητα εξαγοράς της ποινής και ότι αυτή η δυνατότητα συνεπάγεται. Εδώ λοιπόν ο νόμος θεωρεί αυτόν που έχει να πληρώσει μη επικίνδυνο και τον απελευθερώνει, ενώ αυτόν που αδυνατεί να καταθέσει τον οβολό του τον θεωρεί επικίνδυνο. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο σωφρονισμός περιορίζεται στο ποσό που ο παραβάτης μπορεί να διαθέσει στα ταμεία του κράτους… Και η γελοιότητα δεν σταματά εδώ. Το περίφημο σωφρονιστικό ίδρυμα θέτει και άλλον ένα μεγαλεπήβολο στόχο : να σωφρονίσει και την αντιδραστική και επικίνδυνη για το σύστημα συμπεριφορά του στομαχιού κάθε ανθρώπου που κλέβει γιατί πεινάει…
Αλλά μήπως και όλο το δικαστικό σκηνικό δεν αποτελεί μια κατάφωρη κοινωνική αδικία, ενώ υποτίθεται ότι αποκαθιστά κάποια άλλη; Οι μακροχρόνιες διώξεις και οι ευρείες προφυλακίσεις τί άλλο πετυχαίνουν από το να αναστατώνουν τη ζωή του διωκόμενου και να τον υποβιβάζουν στα μάτια μιας ανθρωποφάγου κοινωνίας; Ουσιαστικά ο άνθρωπος αυτός είναι ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου, ενώ τυπικά τουλάχιστον, σύμφωνα με βασικές διακηρύξεις της αστικής δικαιοσύνης θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο. Βέβαια, έστω και αν τελικά αποδειχθεί η αθωότητα του, η κοινωνική και οικονομική του αποκατάσταση παραμένει δύσκολη καθώς φέρει το στίγμα του υπόδικου. Επιπλέον εμπόδια προκαλεί το κίτρινο χαρτί. Γι’ αυτό και ο μύθος της κοινωνικής αποκατάστασης πρέπει να καταρρεύσει. Οι ελάχιστοι που επανεντάσσονται στο σύστημα δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτούς που θα πάρουν τη θέση τους στα κελιά, καθώς οι όροι που γεννούν και θρέφουν την εγκληματικότητα παραμένουν.
Εξάλλου η ανταγωνιστικότητα που παρατηρείται στο κοινωνικό πεδίο καθώς και η προνομιακή μεταχείριση ορισμένων υπάρχουν ως όροι ζωής και μέσα στις φυλακές. Υπάρχουν λοιπόν πτέρυγες για αλλοδαπούς κρατούμενους που ουσιαστικά λειτουργούν ως αποδιοπομπαίος τράγος για μια ελληνική κοινωνία που φαρισαϊκά θεωρεί άμεμπτο τον εαυτό της, ενώ φορτώνει την αύξηση της εγκληματικότητας στους «κακούς» Αλβανούς που άλλοτε βέβαια τους χρησιμοποιεί ως εργάτες με εμφανή κερδοσκοπικά κριτήρια. Άλλοι κρατούμενοι ζουν σε πολυτελή και άλλοι σε άθλια κελιά.
Χωρίς χρονοτριβή βέβαια οι αιμοδιψείς δημοσιογράφοι μετατρέπουν την δυστυχία μίας κοινωνίας σε δυστυχία κάποιων εγκλείστων και προβάλλουν με σκανδαλώδη τρόπο την ανάγκη αποσυμφόρησης των φυλακών ως πανάκεια. Από την άλλη βέβαια οι σημερινοί διαχειριστές της εξουσίας ζητούν νέες φυλακές ενώ παλαιότερα ζητούσαν «σχολεία αντί για κελιά». Τώρα όμως τα χρειάζονται τα κελιά για να θάψουν βαθύτερα τις ενοχές αυτής της κοινωνίας. Όσο όμως οι οικονομικές συνθήκες θα παραμένουν ίδιες οι προσπάθειές τους θα παραμένουν εξ’ ίσου ατελέσφορες. Θα διαψεύδονται καθημερινά από εξεγέρσεις και ανησυχητικούς δείκτες εγκληματικότητας. Η τακτική τους μόνο ένα αποτέλεσμα μπορεί να φέρει : τη ψυχική και σωματική εξαθλίωση των κρατουμένων έστω και αν μένουν σε καλύτερα και πιο ευρύχωρα κελιά. Κανένα κελί δεν έχει ανθρωπιά…
Η μόνη λοιπόν λύση είναι η προσπάθεια για αλλαγή των όρων ζωής. Αυτό το σύστημα της αδικίας, του κοινωνικού αποκλεισμού, της κοινωνίας των πολλών ταχυτήτων, των δύο τρίτων ή όπως αλλιώς θέλουν να το λένε έτσι και αλλιώς δεν ταιριάζει σε κανέναν από εμάς…